Japanse cultivarnamen en hun betekenis:

Acer buergerianum ‘Akebono’ – morgenstond

Acer palmatum ‘Aka shidare’ – de rode hangende, of rode cascade

Acer palmatum ‘Ake garasu’ – de kraaien bij dageraad

Acer palmatum ‘Aki tsuma gaki’ - herfst nagellak

Prunus serrulata ‘Ama no gawa’ - hemelse rivier

Acer palmatum ‘Amagi shigure’ – zacht miezer buitje op de berg Amagi

Acer palmatum ‘Ao cha’ – groene bast

Acer palmatum ‘Ao shidare’ - groene waterval

Acer palmatum ‘Ao shime’ groene versiering voor nieuwjaarsdag

Acer palmatum ‘Aoba jo’ - eerste klas groene

Acer palmatum ‘Ao yagi’ - groene wilg

Acer palmatum ‘Ara kawa’ - ruwe stam

Acer palmatum ‘Ariake nomura’ - prachtige morgenstond

Azalea ‘Asa gasumi’ - rose nevel

Acer palmatum ‘Asagi nishiki’- bontbladig geelgroen

Acer truncatum ‘Asahi’ - zonsopgang

Acer palmatum ‘Asahi zuru’ - zwaan in de opgaande zon

Acer palmatum ‘Azuma murasaki’ - paarse oosten (murasaki = paars)

Hydrangea serrata ‘Beni gaku’ - rode bloem

Acer palmatum ‘Beni gasa’ - rode paraplu

Acer palmatum ‘Beni hoshi’ - rode ster

Acer palmatum ‘Beni kagami’ - rode spiegel

Acer palmatum ‘Beni komachi’ – roodharig meisje

Acer palmatum ‘Beni kumo no su’ – rode spinnenweb

Acer palmatum ‘Ben ohtake’ - rode grote bamboe

Acer palmatum ‘Beni shidare’ - rode waterval

Acer palmatum ‘Beni shi en’ - rode rook

Acer palmatum ‘Beni komachi’ - mooie roodharige meisje

Acer palmatum ‘Beni schichi henge’ - rode wispelturigheid

Hydrangea serrata ‘Beni yama’ - rode berg (of steile heuvel)

Acer palmatum ‘Chirimen nishiki’ – gekleurd crepepapier

Acer palmatum ‘Chishio’ - bloed

Acer palmatum ‘Chitose yama’ - duizendjarige berg

Acer palmatum ‘Daimyoh nishiki’ - feodale ridder, bontbladig

Acer palmatum ‘Eiga nishiki’ - glorieus bontbladig

Pinus parviflora ‘Fukai’ – dik of diep(zinnig)

Acer crataegifolium ‘Furi no tsuki’ - gespikkelde indruk

Acer palmatum ‘Garyuh’ - op zijn eigen manier

Acer palmatum ‘Gasshoh - koor

Osmanthus heterophyllus ‘Goshiki’ - meerkleurig

Acer buergerianum ‘Goshike kaede’ - meerkleurige esdoorn (geen palmatum!)

Acer palmatum ‘Hagaromo’ - engelenkleed

Azalea ‘Hana asobi’ - speels bloemetje (hana = bloem)

Azalea ‘Harusame’ - voorjaarsregen

Hydrangea serrata ‘Hime ama cha’ - mooie kleine zoete thee (of prinses)

Acer palmatum ‘Hime ha uchiwa’ - mooie kleine waaier

Hydrangea macrophylla ‘Hatsu shime - eerste nieuwjaarsversiering

Acer palmatum ‘Higasa yama’ - berg parasol (yama = berg)

Azalea ‘Hi no Crimson’ - helderrode Crimson (wederom helderrood)

Acer palmatum ‘Hi ryuh’ - vuurdraak

Acer palmatum ‘Hohgyoku’ - juweel

Acer palmatum ‘Hoshi kuzu’ - sterren stof

Acer palmatum ‘Iijima sunago’ – sunago is zand, Iijima waarschijnlijk locatie aanduiding

Acer palmatum ‘Inabe shidare’ – het hangende blad van de rijstplant

Acer palmatum ‘Inazuma’ – donder

Actinidia arguta ‘Issai’ – het eerste jaar of regelmatig

Acer palmatum ‘Jiroh shidare’ - witte waterval

Acer palmatum ‘Kageroh’ - luchttrilling

Acer palmatum ‘Kamagata’ – geklauwd

Acer palmatum ‘Kara ori nishiki – meerkleurig brokaat voor danskostuums

Azalea ‘Katsura no hana’ - bloem van de Katsura tuin

Acer shirasawanum ‘Kin kakure’ - gouden baldakijn (Acer shirasawanum ‘Aureum’)

Acer palmatum ‘Kinran’ – geweven met gouddraad

Buxus microphylla ‘Kinsha’ – goudstof

Acer palmatum ‘Kinshi’ – met gouden draden

Acer palmatum ‘Kiri nishiki’ - mistig brokaat

Acer palmatum ‘Kiyo hime’ – sprookjesprinses

Pinus parviflora ‘Kiyo matsu’ – sprookjes pijnboom

Acer palmatum ‘Kocho nishiki’ – meerkleurige vlinder

Acer palmatum ‘Kocho no mai’ – dansende vlinder

Acer palmatum ‘Kogane nishiki’ - gouden brokaat

Acer palmatum ‘Komon nishiki’ - fijn patroon bontbladig

Pinus thunbergii ‘Kotobuki’ – lang zal ze leven

Acer palmatum ‘Koto hime’ - mooie kleine oude harp (koto = oude harp)

Acer palmatum ‘Koto no ito’ - snaren van de oude harp

Acer palmatum ‘Koto maru’ - ronde oude harp

Acer palmatum ‘Ko yuki’ – kleine sneeuwvlok

Hydrangea serrata ‘Kuro hime’ - zwarte prinses

Acer palmatum ‘Kurui jishi’ – denkbeeldige leeuw

Hydrangea serrata ‘Maiko’ - kleine danseres

Acer japonicum ‘Mai kujaku’- dansende pauw

Acer palmatum ‘Mama’ - wispelturig

Acer palmatum ‘Masu murasaki’ - paarse houten kom (masu = houten kom)

Acer palmatum ‘Matsu kaze’ - pijnboom in de wind (tevens naam van prinses/ titel No stuk)

Acer palmatum ‘Mejishi’ - mythische leeuwin (no- theater)

Hydrangea serrata ‘Midori’ - lichtgroen

Hydrangea macrophylla ‘Mirai’ - luchtspiegeling of fata morgana

Hydrangea serrata ‘Miyama yae murasaki’ - afgelegen berg, dubbel, paars

Acer buergerianum ‘Miyasama yatsubusa’ – prinsen esdoorn (Prins Fushina), dwerg

Acer palmatum ‘Momoiro kohyasan’ - perzikkleurige heilige berg

Acer palmatum ‘Murasaki Shikibu’ - beroemde 13^e eeuwse dichteres, 2 hoofdletters!

Camellia japonica ‘Murasaki tsubaki’ – tsubaki is Camellia, murasaki paarsrood

Acer palmatum ‘Mure hibari’ – een zwerm leeuwerikken

Acer palmatum ‘Nishiki gasane’ - bontbladig overlappend

Acer palmatum ‘Nomura’ - mooi

Acer palmatum ‘Nuresagi’ - reiger

Hydrangea serrata ‘Oh ama cha’ - grote zoete thee

Osmanthus heterophyllus ‘Ohgon’ - goud

Acer palmatum ‘Ohgon sarasa’ - goudkleurig bedrukte stof

Acer palmatum ‘Oh jishi’ - mythische leeuw (no theater)

Acer palmatum ‘Oh kagami’ – grote spiegel

Acer palmatum ‘Oh saka zuki’ - groot rijstwijnkopje

Acer palmatum ‘Oridono nishiki’ – puntjes goud

Acer palmatum ‘Otome zakura’ - ? Japanse kers

Clematis ‘Rooran’ – stad aan de zijderoute

Acer palmatum ‘Ryoku ryuh’ - groene draak

Acer palmatum ‘Ryuh zu’ – drakenkop versiering

Acer palmatum ‘Sango kaku’ - koraalrode toren

Acer palmatum ‘Samidare’ - voorjaarsregen

Acer palmatum ‘Saotome’ - rijstplantend meisje

Clematis ‘Sayo giri’ - avondmist

Pinus thunbergii ‘Sayonara’ – tot ziens

Clematis ‘Sazanami’ - golfjes

Acer palmatum ‘Sazanami’ - golfjes, rimpelingen of kleine bron

Acer palmatum ‘Sekka yatsubusa’ - rood wordende dwerg

Acer palmatum ‘Semi no hana’ - krekel op een bloem

Hydrangea serrata ‘Schichidanka’ – zevenster

Acer palmatum ‘Shigarami’ - meerpaal

Acer palmatum ‘Shigitatsu sawa’ - korhoender boven een wintermoeras (13^e eeuws gedicht)

Acer palmatum ‘Shigure bato’ late herfst regen

Acer palmatum ‘Shin higasa’ - nieuwe parasol (Shin = de vernieuwde versie)

Hydrangea macrophylla ‘Shinonome’ - dageraad

Hydrangea serrata ‘Shiro gaku’ - witte bloem

Acer palmatum ‘Shishi gashira’ - legendarische leeuwenmanen (no-theater masker)

Acer palmatum ‘Shigure ba to’ -zachte herfstregen op de bladeren

Acer palmatum ‘Shohjoh’ - rood geschminkte monnik uit no theater

Acer palmatum ‘Shohjoh no mai’ - dansende rode monnik

Acer palmatum ‘Shohjoh nomura’ - rood, prachtig

Acer palmatum ‘Shuh zan ko’ - rode bergen in de herfst (Shuh = herfst, zan = bergen)

Acer sieboldianum ‘Sode no uchi’ - in de mouw (up your sleeve) (Sode = mouw)

Acer palmatum ‘Sui sei’ - de beste blauwgroene (sui = de beste)

Prunus serrulata ‘Tai haku’ - dikke witte

Acer japonicum ‘Taki no gawa’ - waterval of stroomversnelling in de rivier

Azalea ‘Tama beni’ - rood juweel of rode bal (Tama = bal of juweel)

Acer palmatum ‘Tama hime’ - mooie kleine bal of juweel

Acer palmatum ‘Tana’ - lagen

Acer palmatum ‘Tanabate’ - festival van de sterren (7 juli)

Acer palmatum ‘Tennyoh no hoshi’ – godin of engel van de sterren

Acer palmatum ‘Tsuchi gumo’ - grondmist (aarde en wolk)

Acer palmatum ‘Tsukushi gata’ - de Tsukushi lagune

Acer palmatum ‘Tsuma gaki’ - nagel lak

Acer palmatum ‘Ueno homare’ - glorie van Ueno (beroemd park in Tokyo)

Acer palmatum ‘Uki gumo’ - drijvende wolken

Prunus serrulata ‘Ukon’ - heldergeel of saffraan

Prunus incisa ‘Umineko’ – zeemeeuw

Acer palmatum ‘Utsu semi’ – huid van een sprinkhaan

Acer palmatum ‘Usu midori’ - dun, lichtgroen

Acer palmatum ‘Wabito’ - heremiet

Acer palmatum ‘Waka momiji’ - esdoorn van Waka (momiji = Acer palmatum)

Acer palmatum ‘Washi no o’ - Adelaarsklauw

Hydrangea serrata ‘Yae no ama cha’ - dubbele zoete thee

Acer palmatum ‘Yatsubusa’ - dwerg

Acer palmatum ‘Yugure’ - zonsondergang of schemering

Over spelling, betekenis en het afbreken van Japanse woorden in getranslitereerde Japanse cultivarnamen.

Woorddelen:

De woorddelen worden in Japan niet gescheiden, dit leidt echter in de transliteratie tot lange moeilijk leesbare woorden. Een voorbeeld is ‘Fujukakunomatsu’ of ‘Akashigitatsusawa’ of ‘Aomeshimenouchishidare’ het is dan ook gebruikelijk om ze in de transliteratie op te splitsen in woorddelen die de verdeling van de karakters volgen. Dan krijgen we bijvoorbeeld, ‘Fuju kaku no matsu’, ‘Aka shigitatsu sawa’ en ‘Ao meshime no uchi shidare’, nog lastig genoeg. Sommigen willen dit beeld nog verder verhelderen door er verbindingsstreepjes aan toe te voegen, dan ontstaat bijvoorbeeld ‘Fuju-kaku-no-matsu’, ‘Aka-shigitatsu-sawa’ en ‘Ao-meshime-no-uchi-shidare’, hoewel de Code voor de Naamgeving van Gecultiveerde Planten dit nadrukkelijk niet voorschrijft, maar alleen een verbindingsstreepje voorschrijft rond het betekenisloze partikel “no”. Vanzelfsprekend is het bij afbrekingen van belang dit op de juiste plek te doen, door de karakters te volgen. Anders ontstaan er onleesbare woorddelen. Een voorbeeld is de veel voorkomende foute afbreking in de cultivarnaam ‘Shinobu gaoka’ die vaak wordt geschreven als ‘Shino buga oka’. Dit is te vergelijken met het afbreken van de naam ‘Bouquet Rose’ als ‘ Bou Quetro Se’.

Karakters:

Als wij Japanse namen lezen blijft het natuurlijk een transliteratie, de eigenlijke naam is vanzelfsprekend in karakters. Er bestaan in Japan twee soorten karakterschrift. De klassieke “Chinese” karakters die in één karakter een woord vormen, maar daarnaast bestaat er ook een veelgebruikt lettergrepen-schrift, met name gebruikt voor de wat ongewonere woorden. Veel plantennamen zie je dubbel opgeschreven in Japanse boeken, eerst de klassieke karakters met daarnaast de lettergreepkarakters om aan te geven hoe het woord uitgesproken dient te worden. Dit is een noodzakelijk hulpmiddel omdat ook Japanners veelal niet meer dan zo’n 20.000 karakters kunnen lezen en veel plantennamen zo zeldzaam voorkomen in het schrift dat de klassieke karakters onbekend en dus onleesbaar zijn.

Voor ons westerlingen is dit alles ogenschijnlijk niet zo boeiend, maar toch kan er in de transliteratie wel het een en ander misgaan. Transliteratie, het omzetten van de karakters in westers schrift, mag niet worden verward met vertaling. Het enige wat toegestaan is bij Japanse plantennamen is het leesbaar te maken. Hierbij is het belangrijk om acht te slaan op het bestaan van lange en korte klinkers in het Japans, een fenomeen dat wij in het Nederlands uiteraard ook kennen. Denk aan “bom” en “boom” , twee behoorlijk verschillende woorden.

Zo werkt dat ook in het Japans met de “u” en de “o” klank. Echter er is in de Code voor Cultuurplanten niet gekozen voor het elegante Nederlandse systeem van de letterverdubbeling om een lange klank aan te geven, maar voor het systeem van Hepburn die een streepje legt boven de te verlengen letter. In de praktijk van alledag wordt dit liggende streepje boven de letter echter vaak vergeten wat leidt tot een flinke betekenisverandering, zoals het voorbeeld van boom en bom duidelijk maakt. Een “h” achter de te verlengen letter plaatsen is een oplossing voor dit probleem die ook in Japan meestal wordt gebruikt. Het woordbeeld verandert hier echter wel wat door. Een voorbeeld is Acer palmatum ‘Shuhzankoh’ een cultivarnaam die in vertaling “rode bergen in de herfst” betekent, en gespeld als ‘Shuzanko’ van betekenis verandert in “kind meester van het universum” en voor Japanners een ridicule vergissing is. Dus als het niet mogelijk is om de liggende streepjes boven de lange klinkers te plaatsen, schrijf dan een “h” erachter om foute spelling te voorkomen!

Vertalen:

Het vertalen van Japanse cultivarnamen zoals gedaan is met de Japanse Hydrangea macrophylla ‘Hanabi’, die in Nederland circuleert onder de naam ‘Vuurwerk’, in Engeland als ‘Firework’, in Frankrijk als ‘Feu d’Artifice’ en in Duitsland als ‘Feuerwerk’ is vanzelfsprekend niet toegestaan. De enige correcte naam is en blijft ‘Hanabi’. Om het nog erger te maken zijn de cultivars ‘Izu no hana’ en ‘Jogosaki’ ook in deze “Vuurwerk” serie opgenomen en zo is de verwarring compleet. En het mooie van de strikte regels voor de naamgeving van cultuurplanten is juist dat ze bedoeld zijn om verwarring te voorkomen. Toch worden de Japanse namen vaak vertaald, waarschijnlijk omdat ze zo ontoegankelijk lijken. Commerciële motieven zijn ook niet uit te sluiten.

Soortsnamen als onderdeel van de cultivarnaam:

Een regelmatig terugkerend probleem is dat de opbouw van de Japanse naam, waarin Geslachts- en soortnaam en de cultivarnaam in één adem genoemd worden, niet altijd direct wordt doorzien. Bijvoorbeeld als de Japanse naam voor een Camellia “murasaki tsubaki’ luidt, moeten we ons wel realiseren dat “tsubaki” simpelweg Camellia betekent. Het is dus de geslachtsnaam, geen cultivarnaam. In de transliteratie zou het dus correct zijn om Camellia japonica ‘Murasaki’ te gebruiken in plaats van het veelgebruikte Camellia japonica ‘Murasaki tsubaki’. Zo kan de toevoeging “momiji” we bij alle Acer palmatum, “sakura” bij alle sierkersen, “matsu” bij alle Pinus, “sugi” bij Cryptomeria, “kaede” bij Acer species met uitzondering van palmatum en ga zo maar door.